Commercieel belang een gerechtvaardigd belang?

Voor de verwerking van persoonsgegevens heb je een wettelijke grondslag nodig. In de Algemene Verordening Gegevensbescherming zijn zes grondslagen neergelegd. Een veelgebruikte grondslag in het bedrijfsleven is de noodzakelijkheid voor de behartiging van een gerechtvaardigd belang. Van de zes grondslagen, is deze het meest flexibel. Maar, zo flexibel is deze voor het bedrijfsleven in Nederland niet: de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) vindt zuiver commerciële belangen en winstmaximalisatie geen gerechtvaardigde belangen.
 

Gerechtvaardigd belang

Voor een geslaagd beroep op de grondslag van gerechtvaardigd belang moet aan drie voorwaarden zijn voldaan:

• Het belang dat wordt nagestreefd moet een gerechtvaardigd belang zijn;
• De verwerking moet noodzakelijk zijn voor de behartiging van dat belang; en
• De belangen van het betrokken individu mogen niet zwaarder wegen dan het gerechtvaardigd belang.

Wat betreft de eerste voorwaarde, welke belangen zijn aan te merken als een gerechtvaardigd belang, bestaat al enige tijd discussie.
 

Visie van de AP

De AP legt het gerechtvaardigd belang strikt uit en meent dat het in wetgeving of ergens anders in het recht moet zijn benoemd als rechtsbelang. Zuiver commerciële belangen zijn dat volgens de AP niet en daarom is de AP van mening dat deze commerciële belangen niet gerechtvaardigd zijn.
 

Visie van European Data Protection Board

Het European Data Protection Board (EDPB) legt het begrip gerechtvaardigd belang een stuk ruimer uit en vindt dat er meer onder te term gerechtvaardigd belang moet worden verstaan. Volgens het EDPB kunnen niet alleen juridische, maar ook feitelijke, economische en ideële belangen in aanmerking komen om te kwalificeren als gerechtvaardigd belang. De Europese Commissie (EC) heeft daarom in 2020 een brief gestuurd naar de AP.

Hierin benadrukken ze dat de GDPR niet het doel heeft om bedrijfsactiviteiten te belemmeren, maar om een hoog niveau van gegevensbescherming te kunnen waarborgen terwijl de bedrijfsvoering mogelijk blijft. Volgens de EC beperkt de strikte interpretatie van de AP de mogelijkheden van ondernemingen om persoonsgegevens te verwerken voor commerciële belangen, aangezien de enige andere mogelijke grondslag in deze context toestemming van de betrokkene is, en de drempel is hiervoor hoog. Dit zou volgens de EC geen juist evenwicht opleveren tussen het recht op gegevensbescherming enerzijds en vrijheid van ondernemerschap anderzijds. Ze verzoeken daarom de AP om hun standpunt over het gerechtvaardigd belang aan te passen: commerciële belangen kunnen als gerechtvaardigde belangen worden beschouwd wanneer deze niet door de rechten en vrijheden van het individu worden overstemd.
 

Uitspraken in Nederland

In deze context heeft de AP hoge boetes opgelegd, onder meer aan VoetbalTV en KNLTB. VoetbalTV en KNLTB waren het niet eens met de interpretatie van de AP en stapten daarmee naar de rechter. In de zaak tussen VoetbalTV en AP is definitief besloten dat de boete aan VoetbalTV onterecht is opgelegd. De reden hiervoor is dat het belang van VoetbalTV niet slechts een zuiver commercieel belang was. De vraag of een zuiver commercieel belang op zichzelf een 'gerechtvaardigd belang’ hoefde dus niet meer te worden beantwoord, waardoor deze discussie nog steeds openstaat.

De Rechtbank Amsterdam heeft een tussenuitspraak gedaan in de zaak tussen KNLTB en de AP. De rechtbank heeft nog geen uitspraak gedaan. De Rechtbank is van mening dat de AVG onvoldoende duidelijk is en stelt daarom prejudiciële vragen aan het Europese Hof van Justitie, waaronder de vraag of de term moet worden uitgelegd zoals de AP dat doet of dat elk belang een gerechtvaardigd belang kan zijn, en welke omstandigheden bepalen of een zuiver commercieel belang een gerechtvaardigd belang is.
 

Wat nu?

De AP blijft ondanks de kritiek bij haar standpunt. Volgens de voorzitter van de AP, Wolfsen, kan een zuiver commercieel belang nooit opwegen tegen het privacybelang van een betrokkene. Wolfsen vindt dat de AP als onafhankelijke toezichthouder zelf invulling mag geven over een onderwerp waarover nog geen eenduidige interpretatie is gegeven.

Het is nu dus vooral wachten totdat er één lijn wordt getrokken.

Maar wat als je als bedrijf gebruik maakt van deze grondslag, met een zuiver commercieel belang?

Een algemeen antwoord hierop is helaas niet te geven. Per geval moet worden beoordeeld of je goed zit met deze grondslag. Het is in ieder geval essentieel om een belangenafweging te maken. De grootste zorg van de AP zit in dat de privacybelangen van het individu altijd zwaarder wegen dan het commercieel belang. Het is belangrijk om te kunnen beargumenteren waarom dat in jouw geval niet zo is. Zorg er daarnaast voor dat je niet meer gegevens verwerkt dan dat noodzakelijk is voor de behartiging van het gerechtvaardigd belang.