Wat zijn ANBI's?

​

In Nederland zijn zo’n 45.000 organisaties geregistreerd als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). De ANBI-status is cruciaal voor goede doelen en maatschappelijke organisaties. Los van de fiscale voordelen, biedt het ook een structuur en bijbehorende rapportageverplichtingen, die gericht zijn op transparantie en goede governance en checks & balances.

De ANBI-status is in essentie een gunstige belastingstatus die afhankelijk is van een aantal voorwaarden, om belastingvrij schenkingen te kunnen ontvangen. Die voorwaarden bestaan onder meer uit een statutair doel dat het algemeen belang dient, bepaalde eisen aan de structuur, maar ook het publiceren van de beleidsplannen en verslagen van de

In dit blog zetten we de regels uiteen die van toepassing zijn op ANBI's en bespreken we het door Eerdmans verzochte verbod van Extinction Rebellion en de beoordeling van dit verzoek door de staatssecretaris.

Welke regels gelden er?

​

Het wettelijk kader voor ANBI’s in Nederland ligt vastin verschillende wetten, ministeriële regelingen en beleidsbesluiten. Hieronder een kort overzicht van de belangrijkste:

1. ​Algemene wettelijke basis in de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (AWR)

​

• De status van ANBI is vastgelegd in de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (AWR), artikel 5b.
• Hierin staan de voorwaarden waaraan een organisatie moet voldoen om als ANBI te worden aangemerkt, zoals:
• • Minimaal 90% van de activiteiten moet het algemeen nut dienen (het '90%-criterium')
  • Geen uitkering van vermogen aan oprichters, bestuurders of andere privépersonen
  • Beperkte beloning voor bestuurders (alleen onkostenvergoeding of minimale vacatievergoeding)
  • Transparantie-eisen, zoals een actueel beleidsplan en publicatieverplichtingen

2. ​Fiscale wetgeving: Wet IB en Wet VPB

​

• Inkomstenbelasting (Wet IB 2001, art. 6.33-6.39): Donateurs van ANBI’s kunnen giften aftrekken van hun belastbaar inkomen, Voor periodieke giften geldt een volledige aftrek, voor gewone giften een drempel en plafond
• Vennootschapsbelasting (Wet VPB 1969, art. 2 lid 1 sub e): ANBI’s zijn in principe vrijgesteld van vennootschapsbelasting, tenzij zij een onderneming drijven die concurreert met commerciële bedrijven.

3. ​Uitvoeringsregelingen en beleidsbesluiten

​

• Uitvoeringsregeling AWR 1994 (artikel 1a t/m 1e): Hierin worden nadere eisen gesteld aan ANBI’s, zoals publicatieverplichtingen (jaarverslag, financiële gegevens).
• Uitvoeringsregeling Successiewet 1956: ANBI’s zijn vrijgesteld van schenk- en erfbelasting, mits ze aan de eisen voldoen.
• Beleidsbesluiten van de Belastingdienst: De Belastingdienst en de staatssecretaris van Financiën publiceren regelmatig beleidsbesluiten die verduidelijking geven over de interpretatie van ANBI-regels.

4. Overige relevante wetgeving

​

• Wet Normering Topinkomens (WNT): Grote ANBI’s met een publieke functie (zoals gesubsidieerde culturele instellingen) vallen mogelijk onder de WNT en moeten zich houden aan de maximale bezoldigingsnorm.
• Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek: Stichting als veelvoorkomende rechtsvorm van ANBI’s moet voldoen aan de regels over bestuur, toezicht en statutenwijzigingen.
• WWFT (Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme): Bepaalde ANBI’s, vooral met internationale geldstromen, kunnen onder verscherpt toezicht vallen.

2025: Verbod XR?

​

De staatssecretaris heeft in een brief van 18 maart 2025 aan de Tweede Kamer laten weten dat het kabinet de motie Eerdmans van januari 2025 om de ANBI-status van Extinction Rebellion in te trekken niet kan uitvoeren. De intrekking van een ANBI-status is een wettelijke bevoegdheid van de belastingdienst en kan alleen plaatsvinden op basis van vastgestelde juridische criteria. Het enkele feit dat een organisatie controversieel is of handelt in strijd met gangbare maatschappelijke waarden, is geen grond voor intrekking.

Het criterium op basis waarvan de belasting een ANBI status kan intrekken is de integriteitstoets. Daarvan is sprake als het een ernstig strafbaar feit is gepleegd door een bestuurder, feitelijk leidinggevende, of gezichtsbepalende persoon van de ANBI. De aard en ernst van het strafbare feit zal de intrekking van de ANBI status moeten kunnen rechtvaardigen.

Dat het ongemakkelijk is als activiteiten van een ANBI conflicteren met bepaalde maatschappelijke waarden of opvattingen, of dat het doel van een ANBI niet aansluit bij de overtuiging van iedereen over wat behoort tot algemeen nut, kan schuren. Maar het kan geen grond zijn om een ANBI status in te trekken. 

​

Het bevestigt de neutrale en juridisch afgebakende toetsing van het algemeen nut die ligt verankerd in de AWR. Het onderstreept het belang van rechtszekerheid en beschermt het belang van het instandhouden van een diverse samenleving waarbinnen verschillende doelen als wenselijk worden gezien. Het bevestigt dat de ANBI status niet afhankelijk is van politieke of maatschappelijke druk, maar van objectieve criteria.

En dit is goed nieuws voor de ANBI's van Extinction Rebellion, maar ook voor de status van de ANBI en het instandhouden van een samenleving waarin diversiteit mag bestaan, in het algemeen.  

Toekomst: uitbreiding intrekkingsgronden?

In zijn conclusie van de kamerbrief kondigt de staatssecretaris verdere evaluatie van de ANBI-regelgeving aan. Daarbij zal worden verkend, op basis van het memo van de landsadvocaat, in hoeverre het toevoegen van extra strafbare feiten aan de AWR als grond voor intrekking van de ANBI-status wenselijk en mogelijk is. Wij houden de ontwikkelingen met belangstelling in de gaten.

Conclusie

In Nederland ligt de ANBI en de ANBI-status verankerd in een stevig juridisch kader. De politieke discussie rondom Extinction Rebellion bevestigt dat een ANBI-status niet zomaar kan worden ingetrokken. Het wettelijke kader waarborgt dat intrekking uitsluitend een bevoegdheid is van de Belastingdienst en alleen kan plaatsvinden op basis van vastgestelde juridische criteria.

Heb je vragen over jouw ANBI of wil je de mogelijkheden verkennen om er een op te richten? Wij kunnen je hierbij helpen. Neem gerust contact met ons op.