Je wilt een positieve impact op de wereld te maken. Maar het traditionele eigendomsmodel van bedrijven lijkt vaak in de weg te staan. Hoewel ondernemingen vaak opgericht worden met een duidelijke missie, raken veel bedrijven gaandeweg hun idealen kwijt door de druk om het hoofd boven water te houden of aandeelhouders tevreden te stellen. De focus verschuift van maatschappelijke doelen naar winstmaximalisatie op korte termijn.
Dit hoeft echter niet zo te zijn. Er is een groeiende beweging van bedrijven die kiezen voor een andere aanpak: steward-ownership. Maar wat houdt dit eigendomsmodel precies in, en waarom zien we steeds meer bedrijven deze route inslaan?
Wat is steward-ownership?
Steward-ownership draait om een fundamenteel andere benadering van eigendom en zeggenschap binnen een onderneming. Het idee is simpel: zorg ervoor dat het financiële belang niet kan prevaleren boven het maatschappelijke belang. Om dit te waarborgen ligt de macht bij zogenaamde “stewards”. Dat zijn mensen die betrokken zijn bij de onderneming en de missie hoog in het vaandel dragen, maar die géén persoonlijk financieel belang hebben bij hun beslissingen. Dit betekent dat de zeggenschap over het bedrijf wordt gescheiden van het economisch eigendom.
In de praktijk betekent dit dat de stewards wel bepalen wat er gebeurt, maar niet automatisch recht hebben op de winst. Deze winst wordt namelijk primair ingezet om de missie van de onderneming te ondersteunen en te bevorderen.
Voordelen van steward-ownership
Dit model is ontstaan vanuit de behoefte om bedrijven te beschermen tegen een te grote focus op kortetermijnwinst. Door de zeggenschap neer te leggen bij mensen die zich inzetten voor de lange termijn doelen van de onderneming, wordt voorkomen dat kortetermijndoelen de overhand krijgen.
Voorbeelden van succesvolle bedrijven die deze structuur hanteren zijn Novo Nordisk, Carlsberg, IKEA en Patagonia. In Nederland zijn er naar schatting al zo’n honderd bedrijven die volgens dit model werken, en die aantallen groeien.
Uitdagingen en toekomstperspectieven
Voor investeerders brengt steward-ownership echter een aantal uitdagingen met zich mee. Omdat er minder controle over de onderneming is, zoals bij meer traditionele start-ups, zijn zij vaak terughoudend om te investeren. Ze hebben immers minder te zeggen over de koers van de onderneming en moeten genoegen nemen met beperkte exit-mogelijkheden.
In plaats van een snelle verkoop van hun aandelen voor winst, kan de uitbetaling aan investeerders in een steward-owned bedrijf bijvoorbeeld over een langere periode worden gespreid, afhankelijk van de winsten die het bedrijf genereert. Deze spanningen zien we terug in de praktijk, bijvoorbeeld bij OpenAI. Hoewel het bedrijf aanvankelijk steward-owned begon, is het inmiddels omgevormd naar een meer traditionele, op winst gerichte structuur, na interne conflicten en herstructurering.
Toch zien steeds meer investeerders de waarde in van bedrijven die hun missie boven winst stellen, en zoeken zij naar alternatieve manieren om betrokken te blijven, bijvoorbeeld door periodieke rapportages.
De groeiende interesse in steward-ownership is niet alleen een reactie op de toenemende vraag naar sociaal verantwoorde en duurzame bedrijfsvoering, maar ook een manier om ondernemingen te beschermen tegen de grillen van de markt. De recent aangenomen motie in de Tweede Kamer om een nieuwe rechtsvorm te ontwikkelen die specifiek gericht is op steward-owned bedrijven, benadrukt hoe serieus dit model wordt genomen in Nederland. Dit zou de deur verder kunnen openen voor meer bedrijven om deze eigendomsstructuur te omarmen.
Conclusie
Steward-ownership biedt al met al een interessant alternatief voor traditionele eigendomsmodellen. Het stelt bedrijven in staat om hun missie centraal te stellen, terwijl ze toch succesvol kunnen opereren in de markt. Hoewel het model zijn eigen uitdagingen kent, vooral op het gebied van investeringen, biedt het een solide basis voor ondernemingen die zich richten op de lange termijn en die echt een verschil willen maken. In een tijd waarin duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid steeds belangrijker worden, zou steward-ownership wel eens de toekomst van ondernemen kunnen zijn.
